Er bestaat veel onzekerheid over de derogatie in Nederland. LNV-minister Henk Staghouwer verwacht niet voor het zomerreces van de Tweede Kamer met nieuws te komen over de derogatie. De gesprekken in Brussel verlopen moeizaam. Maar wat gebeurt er eigenlijk als derogatie niet doorgaat?
Verlies zou betekenen dat in Nederland voor alle landbouwgronden moet worden uitgegaan van een stikstofnorm voor dierlijke mest van 170 kilogram per hectare. Dit in plaats van de 250 kilogram die tot 2022 nog was toegestaan door de vorige derogatieregeling. Dit heeft gevolgen voor de mestmarkt.
Wat is derogatie?
Allereerst: wat is derogatie eigenlijk? Derogatie is een officieel woord om met toestemming van de EU af te wijken van een algemeen vastgestelde norm. Deze norm is vastgesteld op 170 kg stikstof uit dierlijke mest per hectare grond. Het woord staat in verband met de Europese mestwetgeving, die sinds 1 januari 2006 geldt.
In een aantal landen, waaronder Nederland, is een uitzondering gemaakt op de stikstofregeling. Onder een aantal voorwaarden kunnen melkveehouders een beroep doen op derogatie, zodat ze 230 kg of 250 kg stikstof (afhankelijk van grondsoort) uit dierlijke mest op een hectare voedergrasland mogen gebruiken.
Hogere kosten
Als de derogatie wegvalt, zullen veehouders mest moeten afvoeren en juist kunstmest moeten aankopen. Dat zorgt voor hogere kosten. Waar akkerbouwers nu vaak kiezen voor varkensmest, zullen zij dan sneller gebruik maken van rundveemest. Daardoor valt er ook een gat in de mestafzet van varkenshouders en dat heeft invloed op hun portemonnee.
Het belang van mestafzet en mestverwerking zal toenemen. Dat betekent dat de kosten voor mestafzet zullen flink stijgen. Daarnaast zullen de kosten van kunstmest nog verder stijgen, welke door het Oekraïne-conflict al ontzettend hoog zijn.
Verduurzaming komt tot stilstand
Geen derogatie betekent dus hogere kosten. Door die hogere kosten blijft er nog minder over om bedrijven te verduurzamen op het gebied van stikstofaanpak, methaan- en fosfaatuitstoot, kringlooplandbouw, enzovoort. Ook zal een omschakeling naar biologische of bio-dynamische landbouw een grotere stap worden.
Derogatie past binnen kringlooplandbouw
Derogatie draagt ook bij aan het verbeteren van de bodem en het sluiten van kringlopen. Mest geproduceerd op veehouderijen gaat het land op, waardoor je de bodem voedt. Daarmee maak je minder gebruik van kunstmest. Zonder derogatie wordt het een stuk lastiger om de kringloop te sluiten.
Gewasderogatie
In 2019 ontwikkelde LTO Nederland een brede visie op toekomstig mestbeleid met de titel ‘de route van herbezinning mestbeleid naar agrarisch bodembeheer voor boer, klimaat en biodiversiteit.’ Hierin wordt de focus verlegd van ‘mest’ en ‘beleid’ naar ‘bodembeheer’.
Daar past ook gewasderogatie in. Voor specifieke gewassen komt er dan meer ruimte om dierlijke mest aan te brengen. Evenwichtsbemesting wordt daarbij gestimuleerd. Gewassen worden zo beter voorzien in hun mineralenbehoefte, zonder dat de waterkwaliteit erdoor beïnvloed wordt.
Ook milieu lijdt onder niet doorgaan derogatie
Ook vanuit milieu-oogpunt is niet doorgaan van derogatie ongunstig. Het gebruik van dierlijke mest zal afnemen, maar gebruik van kunstmest neemt weer toe. De minister ziet bovendien het risico van fraude en overbemesting toenemen als de derogatie niet doorgaat. Doordat de tachtig procent graslandverplichting vervalt, zal er meer grasland gescheurd worden. Dit kan gepaard gaan met stikstofverliezen naar grond- en oppervlaktewater en heeft een negatief effect op de CO2-vastlegging in de bodem.
Tekst: Janine van Ittersum
Beeld: Jasper Jacobs
