De bodem is de basis voor een gezonde teelt, daar is wel consensus over. Maar hoe zorg je dat de bodem in optimale staat is, dat bodemplagen geen kans krijgen en dat de opbrengst optimaal is? Gewasrotatie oftewel vruchtwisseling is essentieel. Maar waar begin je en hoe kan data een sleutelrol spelen? Projectmanager Harm Brinks van Delphy vertelt hoe dat kan.
Gewasrotatie is een van de oudste en meest effectieve methoden om bodemziekten en -plagen te bestrijden. Maar er zijn veel factoren die van invloed zijn op het uiteindelijke resultaat. In een goede vruchtwisseling blijft de bodem langdurig gezond en wordt de ziekte- en plaagdruk laag gehouden. Dat klinkt simpel, maar door de vele factoren is dat niet het geval. Brinks: “In Nederland zijn we vrij ver met informatie over aaltjes, beschikbaar op aaltjesschema. nl. Maar bodemschimmels zijn een groeiend probleem. Omdat de informatie hierover niet goed overzichtelijk beschikbaar was, hebben wij dat gedaan in Best4Soil. Zo maken wij alle kennis en expertise beschikbaar voor boeren en tuinders. Het is feitelijk een database met plusminus veertig gewassen en groenbemesters en hun waardplantstatus voor 135 bodemschimmels.”
Tweeledig
“Voor alle gewasschimmel-combinaties die nu bekend zijn is aangegeven wat de waardplantstatus is plus de kans voor potentiële schade. Die informatie kunnen agrariërs gebruiken voor het optimaliseren van de vruchtwisseling”, vertelt Brinks. “Met de juiste vruchtwisseling kun je problemen aanpakken of voorkomen, bijvoorbeeld door de juiste groenbemester te kiezen, die geen of een slechte waardplant is voor bodemschimmels die op het bedrijf voorkomen. Met de informatie die Best4Soil biedt kunnen akkerbouwers slimmere keuzes maken voor de vruchtwisseling. We weten echter nog niet alles, er zijn nog wel een aantal ‘witte vlekken’, gewas-schimmelcombinaties waarover we nog onvoldoende informatie hebben. Dit levert een mooie agenda op voor vervolgonderzoek.”
Optimale gewasrotatie
Er is geen vaste stelregel voor een optimale vruchtwisseling. Volgens Brinks is het altijd een compromis tussen bodemgezondheid en economie. Immers wil je van de ‘cash crops’ altijd zoveel mogelijk telen. “En dan loop je tegen grenzen aan. Vanuit het oogpunt van bodemkwaliteit en -gezondheid is een ruime rotatie beter. Veel pootgoedtelers zitten op een 1-op-3 frequentie. Vanuit bodemgezondheid is het is aan te bevelen om dit te verruimen, maar dit vereist maatwerk. Kan het bijvoorbeeld op het eigen areaal of is het raadzaam om met derden grond te wisselen? Daar zijn mogelijkheden. Zo zie je in het zuiden van Nederland veel bedrijven met bijvoorbeeld 50 hectare eigen grond en een veelvoud hiervan als huurland voor aardappelen. Door rotatieteelt op het eigen land toe te passen en jaarlijks andere percelen te huren kan de bodem gezond blijven. We zien de laatste jaren in de praktijk steeds meer belangstelling voor duurzaam bodembeheer, met ruimere rotaties en denken aan andere manieren van het bewerken van de bodem, zoals ecoploegen, en niet-kerende grondbewerking en maximaal aanvoeren van organische stof”, aldus Brinks.
Handvatten
De uitgebreide Best4Soil database biedt handvatten voor het maken van slimme keuzes voor de vruchtwisseling. Normaliter wordt voor ieder perceel een eenjarig en meerjarig plan gemaakt. Hierbij is het van belang om te weten of er problemen zijn met aaltjes en welke problemen verwacht kunnen worden. Brinks benadrukt dat een bodemanalyse voor aaltjes hierbij uitkomst kan bieden. Hiermee is de mate van aantasting aaltjes inzichtelijk. Voor bodemschimmels zijn er helaas nog maar weinig goede testmethoden beschikbaar. Door bij het bouwplan en de vruchtwisseling rekening te houden met de waardplantstatus van gewassen en groenbemesters voor relevante aaltjes en bodemschimmels kunnen problemen op de langere termijn worden voorkomen. Ook resistente rassen en specifieke groenbemesters die aaltjes bestrijden zijn goede maatregelen om problemen aan te pakken of te voorkomen.
Toekomstbestendig boeren
Er zijn dus voldoende zaken om rekening mee te houden bij een optimale gewasrotatie. De informatie die beschikbaar is gesteld door Best4Soil biedt boeren en tuinders de mogelijk om meer te sturen op basis van feiten. Met als doel een gezonde bodem en daarmee een gezonde teelt. Dat is waar de toekomst ligt, vertelt Brinks. “Wetgeving zorgt er nu al voor dat we steeds minder mineralen mogen aanvoeren, dus zul je meer uit de bodem moeten halen. Gelukkig wordt er flink in bodemonderzoek geïnvesteerd vanuit de sector middels een collectieve heffing. Niet alleen voor optimale opbrengst, maar ook voor waterbeheer. De noodzaak voor een goede bodem wordt bij steeds meer mensen duidelijk. De pioniersfase, met slechts enthousiaste voorlopers, zijn we wel voorbij.”
Dit betreft een artikel uit onze Akkerbouwkrant. De Akkerbouwkrant gratis thuis op de mat?
Tekst: Ruben Lijzenga
Beeld: Martin de Vries
