Het aantal gemeten overschrijdingen van de waterkwaliteitsnormen voor gewasbeschermingsmiddelen is tussen 2013 en 2023 afgenomen, maar het tempo van de daling vlakt af. Dit meld het Compendium voor de Leefomgeving (CLO).
Het einddoel van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst is niet gehaald, aldus het CLO. Om ecosystemen te beschermen tegen nadelige effecten van gewasbeschermingsmiddelen moet in de Nederlandse wateren zijn voldaan aan de normen voor waterkwaliteit zoals vastgelegd in de Kaderrichtlijn Water. De Kaderrichtlijn Water kent twee normen. De eerste norm is voor chronische blootstelling van waterorganismen. De tweede is een norm voor acute blootstelling.
Overschrijdingen waterkwaliteitsnormen
De KRW schrijft voor dat aan beide normen moet worden voldaan. Het doel is om het aantal gemeten overschrijdingen van de waterkwaliteitsnormen in de periode 2021-2023 met 90 procent te verminderen ten opzichte van de referentieperiode 2011-2013. Voor de periode na 2023 zijn doelstellingen vastgelegd in het uitvoeringsprogramma bij de Toekomstvisie gewasbescherming 2030 (LNV 2020). In dat stuk staat onder andere dat in 2027 de doelen van de KRW moeten zijn gehaald. Daarnaast mogen er in 2030 nagenoeg geen emissies van gewasbeschermingsmiddelen meer plaatsvinden. Voor de evaluatie van het gewasbeschermingsbeleid is een specifiek meetnet ingericht, het Landelijk Meetnet Gewasbeschermingsmiddelen (het LM-GBM).
Het meetnet bevat 96 vaste punten, die zodanig gekozen zijn dat ze met grote waarschijnlijkheid zijn beïnvloed door één specifieke teeltgroep. Het aantal overschrijdingen van de norm voor chronische blootstelling is sinds de referentieperiode 2011-2013 met circa 45 procent afgenomen. Het aantal metingen waarbij de norm voor acute blootstelling is overschreden is tegelijkertijd met circa 60 procent afgenomen (trend overschrijding milieukwaliteitsnormen), aldus het CLO.
Einddoel niet gehaald
Het aantal overschrijdingen lag in de periode 2020-2023 ruim boven het einddoel van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst (90 procent minder normoverschrijdingen in 2021-2023 ten opzichte van 2011-2013) meldt het CLO. Omdat de afname van het aantal normoverschreidingen sinds 2018 stagneert is een aanzienlijke beleidsinspanning nodig om de doelen van de KRW te halen.
Locaties met normoverschrijding
Het aandeel locaties waar de norm voor een of meerdere stoffen is overschreden is ten opzichte van de periode 2011-2013 met 20 tot 25 procent afgenomen. Die afname is minder sterk dan de hierboven gerapporteerde afname van het aantal normoverschrijdingen. Dat komt doordat volgens het one-out/all-out principe van de KRW een locatie al normoverschrijdend is als er één stof boven de norm is aangetroffen.
Kassen, boomkwekerijen en bollenvelden
Op meetlocaties bij kassen, boomkwekerijen en bollenvelden zijn de meeste normoverschrijdingen aangetroffen. Op alle meetlocaties is de norm voor minder dan tien procent van het totaalaantal stoffen overschreden. Ten opzichte van eerdere jaren is dat wel een verbetering. In 2020 werd op een aanzienlijk aantal locaties de norm nog voor meer dan tien procent van het aantal stoffen overschreden. Dit betekent dat een stofgerichte aanpak gericht op de meest vervuilende stoffen perspectief biedt, aldus het CLO.
Toelatingscriterium overschreden
Een belangrijke oorzaak van de gemeten normoverschrijdingen is dat het toelatingscriterium voor gewasbeschermingsmiddelen in het algemeen soepeler is dan de waterkwaliteitsnormen volgens de KRW. Naast de KRW-normen, zijn echter ook de toelatingscriteria veelvuldig overschreden. Dit kan erop duiden dat stoffen niet altijd volgens het voorschrift zijn gebruikt. Maar er zijn ook tekortkomingen in de nationale toelatingsprocedure. Die houdt namelijk in tegenstelling tot Europese procedures geen rekening met uitspoeling van gewasbeschermingsmiddelen via de drainpijp en via oppervlakkige afspoeling.
Tussentijdse herbeoordeling
Om structurele overschrijdingen van het toelatingscriterium aan te pakken heeft het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) op 1 november 2024 een nieuwe beleidsregel ingesteld. Volgens deze beleidsregel komen gewasbeschermingsmiddelen op basis van actieve stoffen die het toelatingscriterium structureel overschrijden in aanmerking voor tussentijdse herbeoordeling. Vooralsnog geldt dit niet voor de KRW-normen, omdat hiervoor nog geen juridische grondslag is.
Bron: CLO
