Het streven van de Nederlandse akkerbouw is ambitieus te noemen; in 2030 wil de sector koploper zijn in aantoonbare duurzame teeltmethoden. Emissies van gewasbeschermingsmiddelen zijn tot een minimum beperkt en akkerbouwproducten zijn residuvrij. Een van de speerpunten is het beperken van emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar grond- en oppervlaktewater. Wanneer je op het erf een spuitmachine vult of schoonmaakt kunnen restanten van bestrijdingsmiddelen door afspoeling op de wasplaats, via riool of via de afvoer van regenwater terechtkomen in grond- en oppervlaktewater. Met praktische maatregelen kan de erfemissie enorm beperkt worden, maar hoe kunnen deze ook (financieel) haalbaar worden in de praktijk?
Slag gemaakt
In de achterliggende decennia is al een enorme slag gemaakt. Met name de veldemissie, verliezen die ontstaan tijdens het spuiten, is door verbetering van spuittechniek en aanhouden van spuitvrije zones langs de sloot enorm teruggedrongen. Daardoor vormt inmiddels de erfemissie, de verliezen die ontstaan op het erf bij vullen en reinigen van de spuitmachine, ongeveer 60 procent van de totale emissie. Door juist daar gerichte maatregelen te treffen kunnen de verliezen naar het oppervlaktewater nog eens enorm worden teruggebracht.
Geen prioriteit
Emissie van schadelijke stoffen treedt op bij het vullen, reinigen en stallen van de spuit. Een deel van deze activiteiten gebeurt buiten op het erf waardoor puntlozing in het oppervlaktewater kan plaatsvinden. “Een uitkomst wanneer deze werkzaamheden gecontroleerd op één plek, bij voorkeur overdekt, zouden plaatsvinden”, zegt Anne van Rossum, projectleider bouw bij DLV Advies en veelal betrokken bij de aanleg of advisering van vul- en wasplaatsen in de fruitteelt. Hij beaamt dat dit op veel bedrijven nog niet voldoende is ingericht. “Gezien de hoge investeringskosten die hiermee vaak gemoeid gaan, is het logisch dat dit niet bovenaan de prioriteitenlijst staat. Echter zijn er voor de investering in de aanleg van een zuiveringssysteem, subsidies en regelingen beschikbaar.”
Wasplaats met zuiveringssysteem
Maak de spuitmachine niet schoon op het erf als het proceswater vervolgens ongehinderd naar de sloot kan stromen. Hiervoor kan een wasplaats met zuiveringssysteem worden gebruikt. Bij aanleg van een wasplaats waar zowel machines waarmee gewasbeschermingsmiddelen zijn toegepast, als andere machines moet er aandacht zijn voor zowel de chemische bestanddelen in het proceswater als aan olie- en vetresten. Voor de laatste is een olie- en benzine afscheider systeem (OBAS) nodig. Anne; “Steeds meer telers vangen hun restvloeistof en waswater op en zuiveren de chemische bestanddelen hieruit met een Phytobac, biofilter of Heliosec. Zo’n zuiveringssysteem breekt de restanten chemische stoffen die nog in het proceswater zitten af. Bij grotere reststromen, bijvoorbeeld op een collectieve wasplaats, kan ook een reinigingsinstallatie worden gebruikt die inmiddels op vele glastuinbouwbedrijven worden gebruikt.”
Investering terugverdienen
De aanschaf van een wasplaats met zuiveringssysteem is kostbaar maar komt in aanmerking voor de fiscale regelingen voor duurzame stallen; Milieu-investeringsaftrek (MIA) en afschrijving op een door de ondernemer zelf te bepalen tijdstip (Vamil-regeling). Via de MIA kan er tot 36 procent van de investeringskosten afgetrokken worden van de fiscale winst en/of 75 procent van de investeringskosten kunnen variabel afgeschreven worden via de Vamil. “Een andere manier om de investering terug te verdienen is om de wasplaats met zuiveringssysteem voor derden toegankelijk te maken. Of deze met meerdere telers of binnen een coöperatie aan te leggen.
Vanuit de wetgeving zijn er geen beperkingen op het gezamenlijk gebruik van wasplaatsen met zuivering. Een collectieve wasplaats is dus een prima idee om kosten te delen. Mogelijk komt een wasplaats of reinigingssysteem ook op de lijst van het Economisch Herstelfonds waarvan de investeringslijst binnenkort bekend wordt gemaakt. Dan zou 60 procent, of voor jonge landbouwers zelfs 75 procent, van de investering subsidiabel kunnen zijn”, aldus Anne.
Gebruik de juiste wasplaats voor de juiste machine
Een slibvangput en olieafscheider werkt niet voor het afvangen van chemische stoffen. Gewasbeschermingsmiddelen komen dan alsnog in de sloot of het riool terecht. Waswater met gewasbeschermingsmiddelen dienen altijd apart te worden opgevangen en gezuiverd. Het is mogelijk een wasplaats aan te leggen die voor alle typen landbouwmachines geschikt is. Cruciaal is dat er dan twee afvalwaterstromen zijn, gescheiden door een tweewegklep; een stroom voor het afvalwater zonder gewasbeschermingsmiddelen en een stroom voor het water met gewasbeschermingsmiddelen. Is de wasplaats niet overdekt? Dan komt daar nog een derde waterstroom bij, namelijk het van de wasplaats afstromende regenwater.
Voorkom emissie tijdens het vullen
Door morsen bij het vullen kan geconcentreerd gewasbeschermingsmiddel in de sloot komen wat een aanzienlijke vervuiling kan veroorzaken. Anne; ”Een basale tip maar door altijd absorptiemateriaal bij de hand te hebben en deze, indien nodig, te gebruiken beperk je al een groot deel van de emissie. Op een vloeistofkerende vloer moet verplicht absorptiemateriaal beschikbaar zijn om eventueel gemorste vloeistof direct te kunnen opruimen. Ook is het belangrijk om tijdens het vullen een ruime afstand van de sloot te houden.” Er zijn momenteel gesloten vulsystemen in ontwikkeling, waarbij morsen is te voorkomen en de toepasser niet wordt blootgesteld aan het gewasbeschermingsmiddel. Na gebruik moet voorkomen worden dat de spuitmachine op een onverhard terrein of op een verharde plek wordt gestald vanwaar het regenwater naar de sloot of riolering stroomt of infiltreert in de bodem.
Bron: DLV Advies
