In Boerenzwaluwen zijn in totaal 14 verschillende pesticiden aangetoffen. Dit is gebleken uit een onderzoek van CLM Onderzoek en Advies. De onderzochte monsters bevatten een of meer middelen tegen insecten, schimmels en onkruiden. De meeste van deze middelen komen waarschijnlijk uit insecten die Boerenzwaluwen eten. Er werden ook middelen gevonden die niet meer of nooit in Europa gebruikt mogen worden. De concentraties leveren waarschijnlijk geen accuut gevaar voor deze kleine luchtacrobaten op.
Pesticidencocktails
In totaal zijn er 14 verschillende pesticiden aangetroffen in Boerenzwaluwen: 5x een insecticide, 4x een fungicide, 3x een herbicide en 2x een biocide. Het insecticide DDT kwam veruit het meeste voor: Het werd in 93% van de monsters aangetroffen, gevolgd door een insecten-werend middel DEET in 22% van de monsters. In de meeste eerdere studies, worden vooral 'klassieke' pesticiden gevonden die al lang niet meer zijn toegelaten (zoals DDT) of alleen nog als biocide (permethrin).
Nest jonge Boerenzwaluwen
Mate van gevaarlijkheid
Over het algemeen waren de gemeten concentraties kleiner dan 0,1 mg/kg. In vier gevallen was de concentratie hoger, met een hoogste waarde voor het insecticide DDT: 1,9 mg/kg. In de volwassen vogel zijn de hoogste concentraties DDT, permethrin en tembotrione aangetroffen. Deze stoffen lijken zich gedurende het leven van de vogels op te stapelen. Uit literatuuronderzoek is gebleken dat de gevonden waarden van DDT geen acuut vergiftigend effect hebben op de boerenzwaluw.
Verboden middelen
De stoffen DDT en hexachloorbenzeen zijn als sinds de jaren '70 van de vorige eeuw verboden in Nederland. De insecticide novaluron heeft zelfs nog nooit een Europese toelating gehad, maar is wel in landen als Afrika toegelaten. Waarschijnlijk hebben de vogels dit tijdens hun overwinteringsperiode binnengekregen. Van DDT is bekend dat het nog op allerlei plaatsen in het Nederlandse milieu voorkomt omdat het niet of nauwelijks afgebroken wordt. Hexachloorbenzeen wordt ook nog aangetroffen in oppervlaktewater. Het is niet te zeggen waar de Boerenzwaluw met deze stoffen in aanraking is gekomen.
Pesticiden: Waar komen ze vandaan?
Naar alle waarschijnlijkheid komen de meeste pesticiden via het voedsel, insecten, in de zwaluwen terecht. Insecten komen in aanraking met middelen die gebruikt worden in landbouwgewassen. De route via vliegenbestrijding in stallen speelt ook een rol. Maar ook pesticiden in het water kunnen een bron van besmetting zijn via drinken of doordat insecten als larve in het water leven en later als volwassen dieren rondvliegen. Daarnaast kan ook het nestmateriaal een mogelijke besmettingsroute zijn. Denk hierbij aan grond, veren en haren, houtverduurzamingsmiddelen in de balken waar de zwaluwen tegenaan nestelen. Via de moedervogel komen de pesticiden in de eieren en dus in de jonge vogels terecht. Zie onderstaand schema van de contanimatieroutes.
Bron: CLM Onderzoek en Advies
De Boerenzwaluw als een bio-indicator?
In Nederland en Europa zijn er weinig recente metingen van pesticiden in vogels gedaan. Dit onderzoek van CLM Onderzoek en Advies laat zien dat een groot aantal stoffen worden gevonden in de Boerenzwaluwen. Screening van insectenetende 'boerenlandvogels' op pesticiden geeft een beeld van de (ongewilde) verspreiding van pesticiden. De Boerenzwaluw is een goede kandidaat om deze verspreiding beter in kaart te brengen.
Het onderzoek is gefinancieerd door Triodos Foundation, Vogelbescherming Nederland en CLM Onderzoek en Advies.
