Het areaal regulier gepachte landbouwgrond is in 2017 met bijna 16.000 ha gedaald (-6%) tot 251.000 ha. Al jarenlang neemt het reguliere pachtareaal af; vanaf 2007 met in totaal meer dan 120.000 ha. In dat jaar (2007) is de geliberaliseerde pacht ingevoerd. De kortlopende vorm daarvan (contractduur van zes jaar of minder) heeft zich sterk ontwikkeld: in tien jaar tijd is het areaal in 2017 uitgekomen op ruim 100.000 ha.
Gebruikstitels landbouwgrond
Per saldo is de verhouding tussen eigendom en pacht in de afgelopen tien jaar weinig veranderd. In 2017 was 58% van de landbouwgrond in eigendom van de agrariërs en was 26% in gebruik op basis van pacht. Het aandeel van de reguliere pacht is in deze periode gedaald van 20% (van het totale areaal landbouwgrond) tot 14%, terwijl het aandeel van kortlopende liberale pacht is geklommen tot 6% (in 2017). De teruggang van de reguliere pacht vloeit voort uit het feit dat er contracten aflopen, bij voorbeeld bij bedrijfsbeëindiging, maar er vrijwel geen nieuwe reguliere contracten worden gesloten.
Dit heeft te maken met de sterke bescherming van de pachter, met name de automatische verlenging van de pachtovereenkomst, en de regulering van de pachtprijzen. De kortlopende liberale pacht heeft deze kenmerken niet. Een nadeel van deze pachtvorm is dat het bodembeheer in de knel kan komen. Kortlopende pacht biedt echter ook kansen voor gedifferentieerd grondgebruik en afstemming van de bodemkwaliteit op de eisen van het gewas (Buurma et al., 2016).
Gebruikstitels van landbouwgrond (ha), 2007, 2016 en 2017
| 2007 | 2016 | 2017 | ||
|---|---|---|---|---|
| Eigendom | 1.093.728 | 1.054.237 | 1.041.217 | |
| Erfpacht | 33.921 | 42.866 | 43.536 | |
| Pacht | 458.866 | 478.739 | 467.382 | |
| w.v. reguliere pacht | 333.040 | 243.132 | 230.840 | |
| reguliere pacht, kortlopend | 40.014 | 23.583 | 20.308 | |
| eenmalige pacht | 75.327 | 80.454 | 82.524 | |
| teeltpacht | 4.921 | 14.522 | 13.017 | |
| pacht van geringe oppervlakten (< 1 ha) | 1.313 | 923 | 865 | |
| verpachting binnen reservaten (natuurpacht) | 4.251 | 6.204 | 5.191 | |
| geliberaliseerde pacht, langer dan 6 jaar | – | 9.072 | 10.845 | |
| geliberaliseerde pacht, 6 jaar of korter | – | 100.849 | 103.792 | |
| Overig | 304.339 | 239.946 | 237.691 | |
| w.v. tijdelijk gebruik in het kader van de landinrichting | 12.806 | 1.309 | 1.109 | |
| in gebruik van een terreinbeherende organisatie | 6.764 | 12.365 | 9.959 | |
| overige exploitatievormen | 284.769 | 226.272 | 226.623 |
Bron: RVO.nl/CBS, bewerking Wageningen Economic Research.
Pachtnormen 2017
Jaarlijks worden de maximale pachtprijzen voor akkerbouw- en grasland, tuinland, agrarische gebouwen en agrarische woningen door de overheid vastgesteld. Deze maximale pachtprijzen gelden met name voor reguliere pacht en voor geliberaliseerde pacht van langer dan zes jaar. De hoogst toelaatbare pachtprijzen voor 2017 zijn berekend conform de uitgangspunten van het Pachtprijzenbesluit 2007 (Nota 2017-057). In onderstaande tabel zijn per pachtprijsgebied de nieuwe regionorm, de oude regionorm en het veranderpercentage voor los bouw- en grasland vermeld. De pachtnormen zijn gebaseerd op de bedrijfsresultaten van middelgrote en grote akkerbouw- en melkveebedrijven in de periode 2011-2015, waarbij een correctie plaatsvindt voor de rendementseis van de verpachter
.De berekende pachtnormen 2017 voor los bouw- en grasland zijn in alle pachtprijsgebieden lager dan de pachtnormen 2016. Dit komt omdat de gemiddelde grondbeloning in de periode 2011-2015 (basis pachtnormen 2017) lager is uitgevallen dan in de periode 2010-2014 (basis pachtnormen 2016). De resultaten van de melkveehouderij waren in 2015 lager dan in 2010. Ook de resultaten van de akkerbouw waren in 2015 veel minder dan in het topjaar 2010. De nieuwe regionorm is het laagst in Waterland en Droogmakerijen (414 euro/ha) en het hoogst in de IJsselmeerpolders (1.049 euro/ha). De veranderpercentages lopen uiteen van -4 voor Zuidwest-Brabant tot -23 voor het Zuidwestelijk akkerbouwgebied.
Regionorm 2016 en 2017 (euro per ha) en veranderpercentage per pachtprijsgebied
| Pachtprijsgebied | Regionorm 2017 | Regionorm 2016 | Veranderpercentage (%) |
|---|---|---|---|
| Bouwhoek en Hogeland | 677 | 836 | -19 |
| Veenkoloniën en Oldambt | 743 | 806 | -8 |
| Noordelijk weidegebied | 796 | 901 | -12 |
| Oostelijk veehouderijgebied | 755 | 815 | -7 |
| Centraal veehouderijgebied | 633 | 756 | -16 |
| IJsselmeerpolders | 1.049 | 1,118 | -6 |
| Westelijk Holland | 653 | 775 | -16 |
| Waterland en Droogmakerijen | 414 | 527 | -21 |
| Hollands/Utrechts weidegebied | 932 | 1,043 | -11 |
| Rivierengebied | 861 | 986 | -13 |
| Zuidwestelijk akkerbouwgebied | 513 | 667 | -23 |
| Zuidwest-Brabant | 781 | 816 | -4 |
| Zuidelijk veehouderijgebied | 838 | 901 | -7 |
| Zuid-Limburg | 878 | 977 | -10 |
Bron: Wageningen Economic Research.
