Voor akkerbouwers staat de volksgezondheid uiteraard voorop en er is veel begrip voor de ingrijpende maatregelen die de overheid heeft moeten treffen om de verspreiding van het coronavirus te stoppen. Veel akkerbouwbedrijven zijn eenmansbedrijven en in ieder geval werken er zeer weinig mensen in relatie tot de ruimte in de gebouwen, laat staan op de akkers. Dat facet van de anderhalve-meter-samenleving levert voor ons weinig problemen op. De sluiting van de scholen kan voor de gezinnen van akkerbouwers natuurlijk wel gevolgen hebben.
voedselzekerheid
Omdat dit virus razendsnel tot een wereldwijde pandemie leidde, werden er ook wereldwijd ingrijpende maatregelen genomen en dat had ook direct gevolgen voor import en export van landbouwproducten. Veel landen zagen het belang van voedselzekerheid en probeerden voedseltransporten uit te sluiten van grensbelemmeringen. Plotseling begonnen ook de consumenten in Nederland het belang in te zien van de zekerheid om voldoende voedsel in huis te hebben en begonnen (veel) meer in te slaan dan normaal. Dat leidde, achteraf kortstondig, tot problemen met de bevoorrading van winkels. Inmiddels zijn die problemen weer voorbij en beseft de Nederlandse consument dat we in ons land meer dan voldoende voedsel hebben.
Prijsdaling aardappelen
Voor bijna alle akkerbouwgewassen heeft de markt gevolgen ondervonden van de coronacrisis, soms positief en soms negatief. Voor de meeste producten blijven de gevolgen nog enigszins beperkt, uitzondering zijn suiker en fritesaardappelen. De sterke daling van de suikerprijs heeft geen gevolgen meer voor oogst 2019. Naar alle waarschijnlijkheid zal oogst 2020 hierdoor nog wel geraakt worden. De telers van fritesaardappelen die op 15 maart (de ingang van de lockdown) nog aardappelen in de schuur hadden, worden wel zwaar getroffen door de prijsdaling van ca. 16 cent tot vrijwel nul. Degenen die op dat moment de aardappelen al verkocht en de schuur leeg hadden, ontspringen de dans.
Compensatieregeling fritesaardappelen
De NAV heeft al eerder vermeld dat de aardappelketen direct gezamenlijk een beeld heeft proberen te schetsen van de situatie. Het werd al snel duidelijk dat door de enorme vraaguitval maar een klein deel van de op voorraad zijnde aardappelen nog daadwerkelijk tot frites verwerkt zou kunnen worden. Zelfs bij extra opslag van verwerkt product en oprekking van seizoen 2019 tot september. Met het ministerie is overlegd hoe hier mee om te gaan, omdat de maatregelen uit het steunpakket van de overheid geen soelaas bieden voor aardappeltelers. Inmiddels heeft minister Schouten 50 miljoen ter beschikking gesteld voor de fritesaardappeltelers.
Regeling voor telers
Vanaf dat moment is in samenwerking met het ministerie en de aardappelketen hard gewerkt om de regeling vorm te geven. Hierbij is getracht om de regeling voor de telers en voor de uitvoering door de overheid zo eenvoudig mogelijk te houden. Aan de andere kant moet de regeling juridisch houdbaar zijn en de overheid moet enige waarborgen hebben dat het geld ook daar terecht komt, waar het voor bestemd is. Uiteindelijk gaat het om belastinggeld dat door de Nederlandse samenleving is opgebracht. Als de regeling in Nederland is goedgekeurd, moet dat ook nog in Brussel gebeuren.
Gecombineerde opgave
Inmiddels zijn de contouren wel duidelijk. De regeling geldt voor de aardappelen die niet meer tot frites verwerkt worden en loopt van 15 maart tot 31 augustus. Als de regeling naar alle waarschijnlijkheid begin mei gepubliceerd wordt, volgt een relatief korte aanmeldperiode en de uiteindelijke definitieve afrekening vindt na afloop van de totale looptijd plaats. Om in aanmerking te komen moet een teler bij de Gecombineerde Opgave hebben aangegeven dat hij consumptieaardappelen verbouwt. En verder moet voor de afvoer de nodige bewijsstukken als CMR vrachtbrief, weegbruggewichten en facturen worden overlegd en een voedsel veiligheidscertificaat (VVAK, Global Gap).
Overschot fritesaardappelen
Wanneer de schatting klopt dat het overschot aan fritesaardappelen ongeveer 1 miljoen ton is, dan zou dat betekenen dat de compensatie 5 cent/kg is. Want voor deze regeling is 50 miljoen beschikbaar. Als na afloop van de regeling het overschot groter blijkt te zijn, zal het compensatiebedrag per kg navenant dalen en andersom stijgen als het totale overschot kleiner is. Het bedrag dat een teler nog voor de alternatieve afvoer kan krijgen zal zo laag zijn, dat dit naar alle waarschijnlijkheid niet met de compensatie verrekend hoeft te worden. Dit zou de eenvoud van de regeling ook sterk ten goede komen. Deze regeling is voor de telers zeer welkom. Omdat de hoogte van de compensatie ongeveer 1/3 van de kostprijs is, blijft er nog wel een flinke schadepost over.
Alle betrokken partijen hebben steeds beseft dat de regeling zo snel mogelijk rond moest zijn, maar er moet een hele route afgelegd worden voordat de regeling in de Staatscourant gepubliceerd kan worden. Toen half april bleek dat de telers zaten te wachten op de regeling en geen afspraken over een afzetmogelijkheid durfden te maken, is de BO Akkerbouw met een persbericht gekomen dat dit niet nodig is en welke bewijsstukken men moet verzamelen.
Alternatieve bestemming aardappelen
Naast de financiële compensatie moet ook nog voor naar schatting 1 miljoen ton aardappelen een alternatieve bestemming gevonden worden. Ook dat hele overschot proberen de aardappelketen (NAV, LTO, NAO, VAVI) en BO Akkerbouw een bestemming te geven. De inzet van de NAV is vanaf het begin geweest dat de akkerbouwers verzekerd zijn dat hun schuren leeg gaan en er geen aardappelen achter de schuur hoeven te komen. En dat we daarmee voedselverspilling ook zoveel mogelijk proberen te voorkomen. Het werd al snel duidelijk dat er weinig mogelijkheden waren om de aardappelen richting zetmeel af te zetten. De grootste hoeveelheden zullen richting export, veevoer en vergisting gaan.
Aardappelen aan huis
De NAV heeft op 30 maart een brainstorm georganiseerd met allerlei partijen binnen en buiten de landbouw om te kijken welke andere mogelijkheden er nog zijn. Daar is een heel aantal alternatieven de revue gepasseerd. Een idee dat is uitgewerkt door het tv-programma De Keuringsdienst van Waarde, was om er alcohol van te maken voor desinfectievloeistof. Jammer genoeg blijkt dit financieel lastig rond te rekenen. De BO Akkerbouw heeft de actie Benefrietje gelanceerd om het thuis frites maken te stimuleren. Veel supermarkten hebben al fritesaardappelen in de schappen liggen. De NAV is verder benaderd door een aantal platformen die consumenten en boeren bij elkaar proberen te brengen. Door de huidige situatie hebben meer mensen belangstelling voor lokale producten. Die aardappeltelers, die al aardappelen aan huis verkopen, kunnen hiervan profiteren.
