Na meer dan 50 jaar is de spliterwt terug in Nederland. De Eiwitboeren en HAK doen dit jaar een proef met de teelt van spliterwten, die in de jaren ‘70 naar Noord-Amerika verhuisde. De Nederlandse erwten gedijen ook anno 2025 als vanouds, dat biedt perspectief voor het terugbrengen van ‘échte Hollandse’ erwtensoep. De eerste spliterwten van Nederlandse bodem worden deze zomer geoogst.
De Eiwitboeren hebben als missie om de teelt van meer peulvruchten in Nederland te stimuleren. In 1951 werd er op Nederlandse bodem ruim 35.000 hectare peulvruchten geteeld. Nu is dat zo’n 6.000 hectare. Ze vinden in HAK een partner om de peulvrucht weer op de kaart te zetten. De groente- en peulvruchtenfabrikant is al jaren bezig met proeven om ‘exotische’ peulvruchten, die veelal in Noord-Amerika zijn geteeld, weer in Nederland te telen.
Spliterwten
Zo teelde HAK eerder al kidneybonen, zwarte en witte bonen in Nederland en zet HAK nu een volgende stap met de teelt van de spliterwt, in een eerste gezamenlijk project met De Eiwitboeren. De spliterwt is een van oudsher oer-Hollandse peulvrucht, die al jaren niet meer in Nederland wordt geteeld. De Eiwitboeren en HAK zaaiden in maart een tiental hectare spliterwten in op verschillende velden verspreid over Nederland.
Teler Lucas Jensema uit Groningen is tevreden over de proef: “Dit jaar was het eerste jaar dat ik spliterwten teelde en het was een leerzame ervaring. De weersomstandigheden, een droog en warm voorjaar en af en toe een goede bui, hebben ervoor gezorgd dat de gewassen het goed hebben gedaan. Ik deed mee aan de proef omdat ik het leuk vind om te diversifiëren in gewassen en vanwege het duurzamere karakter van vlinderbloemige gewassen waardoor de spliterwt goed past in mijn bouwplan. Deze erwt heeft namelijk geen stikstof nodig en laat ook stikstof achter in de bodem, wat een voordeel is voor een volgend gewas. Bovendien eten we allemaal snert, maar we halen de erwten voor de soep hier niet vandaan. Dat is natuurlijk zonde en het is daarom ook geweldig dat de oer-Hollandse spliterwt door deze proef weer terug is in Nederland.”
Teelt naar Noord-Amerika
Henk Janknegt voorzitter van Eiwitboeren, zegt: “Mijn ouders teelden in de jaren ’70 nog spliterwten. Daarna is de teelt massaal naar Noord-Amerika verhuisd. Door schaalvergroting kon de Nederlandse spliterwt niet meer concurreren. Dat is nog steeds een uitdaging, maar het is onze overtuiging als Eiwitboeren dat we ook in Nederland weer schaal kunnen opzoeken. Het was even spannend of in de huidige omstandigheden de spliterwt het weer net zo goed zou doen als vroeger. En dat blijkt het geval, dus dat biedt perspectief.”
Groeiende vraag naar peulvruchten
De samenwerking tussen Eiwitboeren en HAK smaakt naar meer, zegt Nicole Freid, algemeen directeur bij HAK. “De proef met de spliterwt sluit goed aan bij onze missie om zoveel mogelijk mensen te helpen meer groenten en peulvruchten te eten, en het liefst zo veel mogelijk van Nederlandse bodem. Het grootste deel van onze groenten en peulvruchten telen wij dichtbij. Dat scheelt transportkilometers en zo is nauwe samenwerking met de teler mogelijk. Daarom doen we al jaren proeven met het telen van ‘exotische’ peulvruchten in Nederland.
Juist bij de oer-Hollandse spliterwt is het zonde dat die van zo ver moet komen. Peulvruchten zijn niet alleen super voedzaam, maar ook een belangrijke bron van plantaardige eiwitten. Ze vormen dan ook een smakelijk alternatief als je een keer geen vlees wilt eten, een belangrijke stap in de eiwittransitie. Hoe mooi is het als we die ook van dichtbij kunnen halen? Zeker als Nederlandse telers op deze manier ook mee kunnen profiteren van deze beweging, waarin peulvruchten een sleutelrol vervullen.”
Minder afhankelijk van het buitenland
Het terugbrengen van de spliterwt sluit aan bij de ‘Bean Deal’, die in 2023 werd gesloten tussen het ministerie van LVVN en 56 samenwerkingspartners, waaronder HAK. Deze afspraak moet Nederland minder afhankelijk van het buitenland en meer zelfvoorzienend maken als het gaat om de teelt van eiwitrijke gewassen. De proef van De Eiwitboeren en HAK sluit naadloos aan bij deze afspraak.
Grootste uitdaging volgens HAK en de Eiwitboeren voor het structureel terughalen van de spliterwt naar Nederland zijn de kosten. Dat heeft alles te maken met schaal. Janknegt: “In Noord-Amerika is teelt op grote schaal mogelijk – en dat drukt uiteraard de kosten. Dat is ook de reden waarom de spliterwt ooit uit Nederland is verdwenen. Toch denken wij dat het mogelijk is de erwt weer naar Nederland te halen, als we met elkaar de schaal vergroten dan kunnen we daarmee de prijsafstand verminderen en zo weer oer-Hollandse erwten produceren voor een toekomstbestendige prijs.”
Nederlandse spliterwten duurder
Nicole Freid, algemeen directeur bij HAK: “Nederlandse spliterwten zijn momenteel aanzienlijk duurder dan die uit Noord-Amerika. Het vergroten van de schaal en verlagen van de kosten zijn dus essentieel om de spliterwt weer volledig uit Nederland te kunnen halen. We testen met deze proef de kwaliteit en de opbrengsten om vervolgens samen met De Eiwitboeren te kijken hoe we de teelt schaalbaar kunnen maken zodat het voor de consument ook betaalbaar blijft. Deze schaalvergroting kunnen we bereiken door onder andere bewustzijn en vraag te creëren bij de Nederlandse consument, want zij weten niet dat hun geliefde erwtensoep momenteel niet van eigen bodem komt.”
“We proberen zoveel mogelijk partijen samen te brengen om de gewenste schaalgrootte te creëren. We roepen dan ook andere marktpartijen die spliterwten verkopen of verwerken op om zich aan te sluiten. Als we samen schaal kunnen creëren dan kunnen we de teelt weer volledig terug naar Nederland halen. Dit is niet alleen een mooie toevoeging aan het bouwplan van akkerbouwers in Nederland, maar het vermindert ook voedselkilometers en het is goed voor onze voedselzekerheid omdat het Nederland minder afhankelijkheid maakt van de internationale voedselindustrie.” aldus Janknegt
Bron en beeld: HAK
