De gevolgen van klimaatverandering voor de samenleving zijn vaak lastig te voorspellen. Dat komt omdat veel dingen een rol spelen die elkaar beïnvloeden met een vaak onverwachte uitkomst tot gevolg. Zo laat nieuw onderzoek zien dat ondanks wereldgemiddeld toenemende graanopbrengsten er mogelijk toch grotere voedsel- en inkomensonzekerheid ontstaat in graan-importerende ontwikkelingslanden.
Variabel weer, mislukte oogsten, handel
Het weer is ieder jaar anders, én varieert van locatie tot locatie. Dit kan leiden tot een jaar met mislukte oogsten in één gebied, en recordopbrengsten in een ander gebied. Door middel van handel worden de oogsten verspreid over de wereld, en kunnen lokale tegenvallers gecompenseerd worden. Details in de handel op de wereldmarkt bepalen de prijs die consumenten betalen en het inkomen van producenten.
Maar klimaatverandering beïnvloedt het weer en haar extremen. Daardoor veranderen zowel de verwachte oogsten als de variaties daarin (tegenvallend of juist boven verwachting goed). Hoe klimaatverandering de variaties in oogsten in de belangrijke landbouwgebieden in de wereld beïnvloedt en wat daarvan het gevolg is voor de handel en wereldwijde voedsel- en inkomenszekerheid, is niet bekend. Nieuw internationaal onderzoek met medewerking van het KNMI geeft een eerste inzicht in dit belangrijke onderwerp.
Modelketen: weer – landbouw – economie
De hierboven beschreven keten van gebeurtenissen, van onzeker weer, het effect op de oogst, en hoe dat doorwerkt in handel tussen landen, kan niet met één allesomvattend model beschreven worden. Met een internationaal en interdisciplinair wetenschappelijk team, is daarom een modelketen opgezet: een klimaatmodel dat het variabele weer van nu en van een warmere toekomst simuleert, een landbouwmodel dat het gesimuleerde weer omzet in graanopbrengsten, en ten slotte een economisch model dat met de berekende opbrengsten wereldwijd de vraag en aanbod in balans brengt. Hiermee krijgen we inzicht in de kosten van graan voor consumenten en de opbrengst voor de producenten, en ook de variaties daarin. Deze variaties zijn van belang, omdat jaren met extreem hoge kosten voor consumenten kunnen leiden tot hongersnoden, terwijl extreem lage opbrengsten de producenten financieel in gevaar kan brengen.
Grotere voedselonzekerheid ondanks gemiddeld hogere opbrengsten
In een wereld met 2 °C opwarming en hogere CO2 concentraties ligt de wereldgemiddelde opbrengst van graan iets hoger dan nu (1,7 %, figuur 1). Regionaal bekeken is er een gemiddelde verlaging van opbrengsten dicht bij de evenaar (Afrika, Zuid-Azië), en een verhoging op hogere breedtegraden (V.S., China, Europa). Ondanks de gemiddelde toename van de graanopbrengst, neemt de gemiddelde prijs van graan voor consumenten toe (figuur 1).
Invloed van klimaatverandering en hoger CO2 concentraties op gemiddelde graanoogst en gemiddelde graanprijs voor consumenten per land
Figuur 1. Invloed van klimaatverandering op de gemiddelde oogst en de gemiddelde graanprijs voor consumenten per land. We vergelijken een wereld met 2 °C opwarming (~ Parijsakkoord) met het huidig klimaat. Bron: Zhang et al. (2022, One Earth).
Verandering van de graanoogst en graanprijs voor consumenten per land in jaren met wereldwijd zeer lage opbrengst
Figuur 2. Invloed van klimaatverandering op de graanoogst en de graanprijs voor consumenten in jaren met wereldwijd zeer lage opbrengst (1-in-20 jaar herhaaltijd). Wereld met 2 °C opwarming versus huidig klimaat. Bron: Zhang et al. (2022, One Earth).
Maar het zijn niet de gemiddelde veranderingen die er uiteindelijk het meest toe doen. Tijdens jaren met een wereldwijde zeer lage opbrengst (5% slechtste jaren, 1-in-20 jaar herhaaltijd), zien we dat vooral nabij de evenaar de opbrengst erg tegenvalt (figuur 2). Dit leidt tot hogere kosten voor consumenten en lagere opbrengsten voor producenten in die gebieden. In de V.S., Australië en Europa is er juist een hogere opbrengst, waardoor producenten dan ook van hogere prijzen op de wereldmarkt profiteren; consumenten betalen dan iets meer doordat er verdiend wordt met de export (figuur 2).
Klimaatverandering kan onverwachte gevolgen hebben
Deze resultaten tonen aan dat de precieze maatschappelijke effecten van klimaatverandering helemaal doorgerekend dienen te worden. Klimaatgemiddeldes, of gemiddelde veranderingen, geven niet het volledige beeld. Ondanks mondiaal gemiddeld toenemende graanopbrengsten, leiden veranderingen in de variaties van het weer mogelijk tot grotere voedsel- en inkomensonzekerheid in graan-importerende ontwikkelingslanden.
Bron: KNMI
