De consumentenprijsindex van brood is in mei 2023 uitgekomen op 133 punten (2015=100), hetzelfde niveau als twee maanden ervoor en 19 procent hoger dan in mei 2022. De prijsindex van tarwe af boerderij daalde verder in mei 2023 en kwam uit op 133 punten, 15 procent lager dan twee maanden eerder en 44 procent lager dan in mei 2022.
De index van verkoopprijzen van producenten van brood en broodproducten is uitgekomen op 130 punten in mei 2023, even hoog als in maart en 17 procent hoger dan een jaar eerder.
Prijsontwikkeling
Tot eind 2021 was de prijs van brood stabiel. Dit komt doordat de industrie de grondstofvoorziening en de bijbehorende prijsrisico’s afdekt met contracten. De consumentenprijzen en producentenprijzen zijn dan ook op korte termijn weinig gevoelig voor veranderende telersprijzen. Dit is sinds begin 2022 echter aanzienlijk veranderd. De consumentenprijsindex van brood is in mei 2023 uitgekomen op 133 punten (2015=100), hetzelfde prijsniveau als twee maanden eerder en 19 procent hoger dan in mei 2022. Door de oplopende grondstof- en energieprijzen en personeelskosten zijn de productiekosten in de bakkerijen afgelopen jaar hoger geworden. De gestegen productiekosten lijken zich momenteel te stabiliseren. De verkoopprijzen van producenten van brood en broodproducten lagen in mei 2023 even hoog als in maart 2023 en zijn met 17 procent gestegen ten opzichte van een jaar eerder.
Telersprijsindex
Bij de start van het seizoen 2021-2022 – na de oogst in augustus 2021 – daalde de telersprijsindex van tarwe eerst naar 136 punten, maar steeg daarna fors om in maart 2022 uit te komen op 223 punten. De maanden daarna steeg de prijs minder snel, in juli 2022 kwam de index uit op 236 punten. Sindsdien is de tarweprijs gedaald – op basis positieve oogstverwachtingen voor seizoen 2023/24 – en lag de prijsindex in mei 2023 op 133 punten. Dit is 15 procent lager dan twee maanden eerder en een daling van 44 procent ten opzichte van mei 2022. Er is wereldwijd een stabiele en stijgende vraag naar tarwe, onder andere vanuit China, terwijl de exportvoorraden beperkt zijn en de export vanuit Oekraïne en Rusland – samen goed voor 30 procent van de mondiale tarwe-export – vanwege de oorlog stagneerde. Deze situatie zorgt voor volatiele prijzen op de wereldmarkt op het moment dat Rusland en/of Oekraïne niet in staat zijn te exporteren.
Graanexport Oekraïne
Om de graanexport vanuit Oekraïne via de Zwarte Zee weer mogelijk te maken, hebben Turkije en de Verenigde Naties een handelscorridor opgezet (graandeal). Begin augustus 2022 is de graanexport vanuit Oekraïne via de Bosporus mondjesmaat hervat. Deze graandeal is steeds met 120 dagen verlengd. Een nieuwe verlenging is steeds een onzekere factor. Op het moment van schrijven heeft Rusland aangekondigd niet mee te werken aan een verdere verlening van de graandeal. In Oekraïne werd door de oorlog echter een derde minder tarwe gezaaid. Ondanks een recordoogst in Rusland, wordt Russisch graan door handelssancties minder makkelijk wereldwijd verkocht.
Tarweoogst
De Oekraïne-oorlog heeft in Nederland tot een uitbreiding van het graanareaal met 15.000 hectare geleid. Ondanks de oplopende teeltkosten maken de hoge telersprijzen een verdere areaaluitbreiding ook voor komend seizoen (2023-2024) waarschijnlijk. De Nederlandse oogst van 2022 is gekenmerkt door een hoge graanopbrengst van goede kwaliteit. De totale Nederlandse tarweproductie is geraamd op 1,3 miljoen ton, 33 procent meer dan een jaar eerder (2021). In grote delen van Europa is als gevolg van de droogte een lagere opbrengst gerealiseerd.
Voortuitzichten
De vooruitzichten voor het komend oogstseizoen (2023/2024) lijken wereldwijd gunstiger. Echter, regionaal is er droogte (bijvoorbeeld in Zuid-Europa, de VS en Argentinië) of zijn er ongunstige omstandigheden voor de inzaai van zomergraan (onder andere Canada). Tegenover uitbreidingen van het tarweareaal in verschillende landen (onder andere in Argentinië, Canada, China, de EU en India) staat krimp elders (onder andere in Australië, Rusland en Oekraïne). Onzekerheid rondom de toekomstige uitvoer uit Oekraïne en mogelijke verlenging van de graandeal kan leiden tot hogere noteringen. De FAO gaat uit van een recordoogst en verhoogde haar laatste oogstraming voor tarwe in 2023 naar 783,3 miljoen ton. De ingeschatte eindvoorraad werd iets naar boven bijgesteld. Hoe kleiner de voorraden, des te lastiger tegenvallers in de oogst kunnen worden opgevangen. Bovendien is de wereldwijde tarweconsumptie nog steeds groter dan de productie.
De VS en de EU vormen samen met Rusland de top drie van tarwe-exporteurs in de wereld. Overigens komt Nederlandse broodtarwe en meel vooral uit Frankrijk en Duitsland, maar ook die worden vanwege de mondiale situatie duurder. De sterk opgelopen energieprijzen hebben ook effect op logistieke kosten en de productiekosten van brood. De prijs die de consument voor brood moet gaan betalen zal naar alle waarschijnlijkheid blijven stijgen. De crisis heeft ook impact op de beschikbaarheid van kunstmeststoffen, waarvan Rusland en Belarus belangrijke exporteurs zijn. De beperkte beschikbaarheid van kunstmest kan een negatieve invloed hebben op zowel de inzaai als de opbrengstverwachting van het voorliggende seizoen.
Wereldwijde vraag
Ten slotte is de tarweprijs hoog door een oplopende wereldwijde vraag. Naast het gebruik voor consumptiedoeleinden is er eveneens meer vraag naar tarwe voor de productie van bio-ethanol. Dit is een gevolg van de hoge energie- en brandstofprijzen. Ook valutaire ontwikkelingen, zwakte in de grondstoffenmarkten, maar vooral de zeer sterk opgelopen geopolitieke spanningen hebben een effect op de tarwe- en broodmarkt.
Bron: Agrimatie
