De consumentenprijsindex van brood bleef stabiel, stond in september 2020 op 105 punten (2015=100), even hoog als twee maanden ervoor en een fractie hoger dan in september 2019. De verkoopprijzen van producenten van brood en broodproducten zijn de afgelopen twee maanden onveranderd gebleven.
Tarweprijs
Deze prijzen zijn weinig afhankelijk van de actuele ontwikkelingen op de wereldtarwemarkt, omdat de prijsrisico’s en grondstofvoorziening veelal worden afgedekt door contracten. Door de coronacrisis is de vraag naar tarwe voor de aanleg van voorraden toegenomen. De prijsindex af boerderij ligt in september op 112 punten, 3% lager dan in juli en 13% hoger dan in september 2019, het begin van het verkoopseizoen.
Prijsontwikkeling tarwe
In september 2020 is de consumentenprijs uitgekomen op 105 punten, nagenoeg even hoog als twee maanden daarvoor en een fractie hoger dan in september vorig jaar. In september 2020 lag de producentenindex op 104 punten, een fractie lager dan in juli en nauwelijks hoger dan een jaar eerder. De vrijwel stabiele prijs van brood houdt verband met het via contracten afdekken van de grondstofvoorziening en de bijbehorende prijsrisico s door de industrie. De consumentenprijzen en producentenprijzen zijn op korte termijn weinig gevoelig voor veranderende telersprijzen.
Tarweoogst
De tarweoogst 2019 kende goede opbrengsten in de EU, Oekraïne en de Verenigde Staten. Prognoses lieten zien dat het wereldwijde aanbod meer groeit dan de vraag. Hierdoor liepen de wereldwijde voorraden dit seizoen verder op, wat leidde tot prijsdruk. De prijsindex van telersprijzen lag in augustus en september 2019 rond de 99 punten en in januari 2020 op 110 punten, een stijging van 11%, maar een kleine 1% lager ten opzichte van vorig jaar.
In mei en juli zijn de telersprijzen uitgekomen op 114 punten,15% hoger dan in augustus 2019, de aanvang van het vorige seizoen. Bij de start van het nieuwe seizoen 2020 daalden de telersprijzen naar 107 punten in augustus en stegen in september naar 112 punten, 2% lager dan in juli en 13% hoger dan een jaar eerder. Er is wereldwijd veel vraag naar tarwe (onder andere vanuit China) wat leidt tot hogere prijzen en ook de Europese tarwe is momenteel concurrerend.
De wereldwijde verspreiding van het coronavirus heeft zijn weerslag op de grondstoffenprijzen. In combinatie met plotseling lagere aardolieprijzen leidde dit aanvankelijk tot lagere prijzen van granen (in februari). Door de crisis zijn de vraag naar en prijzen van tarwe in maart gestegen. Dit is het gevolg van het wereldwijd inslaan van voorraden om de aanvoer veilig te stellen. Het hamstergedrag zoals in de supermarkten gaat ook op grotere schaal op. Bloem is dan een geliefd product om in te slaan. Ondanks enkele logistieke problemen bij aanvang van de coronacrisis, is de wereldgraanmarkt amper verstoord en de verwachting is dat de vraag naar tarwe ondanks de coronacrisis stabiel blijft.
Graanmarkt
Op de graanmarkt wordt de situatie voor een groot deel bepaald door de oogst van seizoen 2020. Het Amerikaanse landbouwministerie USDA voorspelt wereldwijd een recordproductie voor het seizoen 2020-2021. Naast Australië wordt ook in Canada en Rusland de tarweproductie gunstig ingeschat. Europa (Frankrijk, Roemenië) en Argentinië oogsten minder tarwe dan aanvankelijk verwacht. De goede oogsten leiden tot toenemende voorraden wereldwijd, maar de grote vraag naar tarwe en het feit dat verkopers tarwe vasthouden, leidt tot hogere tarwenoteringen. Het krappe aanbod op de Europese markt zal verderop in het seizoen naar verwachting tot stijging van Europese tarweprijzen leiden.
Keten
Brood is te koop in supermarkten, die het betrekken van industriële bakkerijen, en bij ambachtelijke bakkers. De laatsten kopen grondstoffen bij de groothandel voor bakkerijgrondstoffen. Industriële bakkerijen kopen meel of melanges vaak rechtstreeks van de Nederlandse maalindustrie. Die koopt baktarwe voornamelijk op de wereldmarkt via makelaars en handelaren. De laatsten kopen tarwe rechtstreeks van collecteurs, boeren of via termijnmarkten.
Toelichting op drie niveaus
De brood- en deegwarenindustrie bestaat uit brood en banketbakkerijen, de banket- en koekindustrie en de deegwarenindustrie. Er zijn ruim 2.900 brood- en banketbakkerijen in Nederland (CBS, 2019). Industriële bakkerijen produceren het brood voor de supermarkten. Ruim 80% van het brood wordt verkocht in de supermarkten. Het aantal ambachtelijke bakkerijen is dalend. Het aantal industriële bakkerijen is klein en de markt is geconcentreerd. Twee Nederlandse industriële bakkerijen produceren 40 tot 60% van het brood en banket. Meel wordt vaak rechtstreeks gekocht bij maalderijen. De grootste maalderij in Nederland is Meneba, die een aandeel heeft van 65%. Daarnaast kent Nederland twee middelgrote maalderijen en een aantal kleinere. Zij importeren gezamenlijk rond de 80% van de tarwe, voornamelijk uit Frankrijk en Duitsland.
Het merendeel van de 1,1 miljoen ton tarwe die jaarlijks door ruim 7.500 Nederlandse akkerbouwers wordt geproduceerd, is zachte tarwe. Deze is minder geschikt als baktarwe en wordt grotendeels benut als veevoer. Slechts ongeveer 100.000 ton van het in Nederland geproduceerde graan – vooral tarwe – wordt verwerkt door de Nederlandse maalindustrie.
Prijsvorming
Ten opzichte van de prijzen af boerderij zijn de consumentenprijzen en producentenprijzen zeer stabiel. Industriële bakkerijen hebben vaak langlopende relaties met supermarkten, door de complexiteit van het productieproces en de specificaties van hun afnemers. Soms worden meerjarige contracten opgesteld. Prijzen worden daarin niet vastgelegd. De grondstoffen bestaan behalve uit meel, uit ingrediënten als oliën en vetten, suiker, eieren, en enzymen of halffabricaten (mixen) en broodverbetermiddelen. Ook prijsontwikkelingen in deze ketens beïnvloeden de producentenprijs. De beurs van Rouen is een belangrijk ijkpunt voor de tarweprijs waarvoor industriële bakkerijen inkopen. Zij stellen contracten op met maalderijen om hoeveelheden af te dekken. De graanprijs af boerderij fluctueert van jaar tot jaar en is sterk afhankelijk van de vraag- en aanbodontwikkelingen op de mondiale markt. Het weer heeft grote invloed. De graanprijs bestaat uit een basisprijs en een toeslag voor kwaliteit.
Prijsindices
De prijsindex af boerderij betreft de prijzen van Nederlandse zachte tarwe en spelt en niet die van de wereldmarktprijs van harde tarwe.
